Kripto paralar aslında normalde kullandığımız paralar gibidir ama bu paraların üzerine kripto paralarının çıkmasının sebebi, işlemlerin daha güvenli olmasını sağlamak ve üretilecek para miktarını kontrol etmekti. İlk kez kripto para kelimesi 2009 senesinde Bitcoin’in çıkmasıyla duyuldu ve günümüze gelene kadar yüzlerce kripto para var oldu. Bitcoin dışında ki kripto paralara genelde ‘alternatif kripto para‘ diyorlar.
Başka bir bakışla kripto paralar, gerçekte maddi bir karşılığı olan ve satırlarca koddan oluşan bir elektrik akımıdır. En basit haliyle kripto paralar, dijital para birimleridir.
Devletlerin paralarının değerlerini belirlediği merkez bankalarının aksine, hiç bir devletin kripto paralar üzerinde yaptırımı yok. Çünkü bu parayı yöneten bir merkez yoktur.
Kripto paralar tasarlanırken zaman geçtikçe daha az üretilecek şekilde tasarlanırlar. Bu devletlerin aksine olan bir durumdur, bir devlet uygun şartları yakalarsa istediği zaman para basabilir, bu da beraberinde enflasyonu getirebilir. Örnek vermek gerekirse Bitcoin platformunda 21 milyon birimden fazla Bitcoin olamayacak.
Kripto para tarihi
İlk kripto para 2009 yılında, gerçek adı bilinmeyen bir yazılımcı(veya ekip) olan Satoshi Nakamoto tarafından üretilen Bitcoin oldu.
Bitcoin’in ardından gelen ilk kripto para 2011 yılında merkezsiz bir sağlayıcı tarafından meydana getirilen Namecoin oldu. 2011’in Ekim ayında şifreleme sistemini SHA-256 yerine Scrypt olarak kullanan ve başarılı olan Litecoin çıktı. Bu sayede insanlar özel donanımlı makinelere ihtiyaç duymadan Litecoin kazabilir duruma geldi.
Litecoin’in üstünden 2 sene geçtikten sonra insanlar tarafından tanınmaya başlandı ve 1 milyar dolar değerini yakaladı.
Kripto paralarda güvenlik
Kripto dünyasında güvenlik iki aşamadan oluşur; birincisi madencilerin kazdıkları kriptoları hash sistemiyle güvenilir hale getirmesi, ikincisi ise; ağın %51’ine sahip olan bir madencinin blockchain sistemini değiştirip, başka bir ana defter oluşturabilir. Bu olaya ‘%51 saldırısı‘ denir. Ama saldırganın bu durumda bile yapacağı şeyler limitlidir. Maksimum yaptığı işlemleri geri alabilir veya para transferini durdurabilir.
Kripto paralara hükümet tarafından el koyulması da çok düşük bir ihtimaldir. Çünkü kripto paralar anonimdir hatta bazı kişiler tamamen anonim sistemler oluşturabilir.
Kripto parada hash
Kripto para kazma gücü saniyedeki hash kazma süresiyle bağlantılıdır. Örneğin 1kH/s hız demek saniyeden 1000 hash demektir. Sistemde bir blok madenciler tarafından çözüldüğünde yeni bir blok daha oluşur.
Bu büyük veriler sabit uzunlukta bir hash koduna çevirilir, eğer kodlara aşinalığınız varsa ve algoritmayı biliyorsanız bu hash kodunun içindeki veriyi çözebilirsiniz, ama kodlarla hiç bir ilginiz yoksa bu kodlar size yan yana yazılmış bir takım harfler ve sayılardan başka birşey ifade etmeyecektir.
SHA VS SCRYPT
Bitcoin ve diğer coinler SHA sistemi kullanılarak kazılsa da, Litecoin ve bazı coinler Scrypt sistemiyle kazılır. Bunlar hash dünyasının kemik fonksiyonlarıdır fakat Scrypt-N, x11 gibi farklı fonksiyonları kullanan kripto paralar da mevcuttur.
SHA-256 protokolünün oluşturduğu sorunlara çözüm olarak farklı hash fonksiyonları yaratıldı. Eskiden madenciler ekran kartı(GPU) gücüyle bitcoin kazıyorlardı, dolayısıyla çok fazla enerji tüketimi ortaya çıkıyordu. Bunun üzerine ASIC SHA-256 makineleri ortaya çıktı ve GPU ile madenciliğin popülaritesi gittikçe azaldı.
Bu makinelerin gücünü anlatmak gerekirse şu bilgiler verilebilir: 4 GPU’ya sahip bir donanım 3.4 MH/s hash hızına sahipken saatte 3600 kilowatt elektrik tüketir. ASIC makineleri ise 6 TH/s hızında kazarken sadece 2200 kilowatt tüketir. Dolayısıyla GPU ile kazım işlemleri neredeyse son buldu. Bunun üzerine Scrypt madenciliği ortaya çıktı.
Scrypt hashleri çok fazla bellek gereksinimi duyar. GPU sistemler bu bellek üzerine tasarlanmışken, ASIC makinelerde böyle bir durum söz konusu değildir. Fakat scrypt madenciliği çok fazla enerji tükettiği için scrypt-ASIC makineleri üretilmiştir. Bu durumun ardından Litecoin, ASIC madenciliğinin önüne geçmek için POW sisteminde değişikliğe gitmeyi düşünmüştür. Scrypt, POW sisteminin SHA-256 ya göre daha güçlü olduğunu düşündü. Bitcoin’de 10 dakika da 1 blok kazılabilirken Litecoin’de bir blok 2.5 dakika da kazılmaktadır.
Kripto paralar yasal mı?
Kripto paralar Vietnam ve İzlanda hariç diğer pek çok ülkede yasaldır fakat devletler bitcoin’e yaptırım da bulunabilir. Örneğin Rusya da Rus Rublesi hariç bir para birimiyle alışveriş yapılamaz.
